FICHA TÉCNICA
Silueta do raposo Lonxitude da cabeza máis corpo: ata 80 cms. Lonxitude da cola: ata 50 cms.
O raposo é o mamífero carnívoro máis abundante do planeta e encóntrase distribuído por todo o hemisferio norte, de modo que en Eurasia habita dende a Península Ibérica e o Norte de Marrocos ata o Xapón, polo Norte ten o límite na zona dos xeos, onde o substitúe o raposo ártico e polo Sur, en África, o raposo do deserto. En Norteamérica esténdese dende o Norte de México ata o Ártico. Aínda que tamén habita en Australia, trátase de exemplares procedentes dunha introdución que tivo lugar a final do S. XIX para intenta combater a praga de coellos que sufría o continente, os que á súa vez foran obxecto dunha previa reintrodución.Existen numerosas razas e subespecies locais. Segundo os países e zonas xeográficas varía tamén a coloración da pelaxe. O de España ofrece matices grises, ocres e avermellados, mentres que o de centro Europa é dunha coloración na capa máis pardo avermellada e en países como Marrocos é dunha cor vermella máis brillante, pero as patas e a cara externa das orellas son sempre de ton negro máis ou menos intenso e a cola adoita presentar unha mancha na punta de cor branca ou negra.O raposo alcanza case o metro de lonxitude, destacando na súa figura a cola duns 35 cms. de longa. A cabeza tena ancha, o fociño puntiagudo e as orellas son grandes e puntiagudas
O raposo é un animal curioso e intelixente que non obstante pola súa natureza sospeitosa e tímida, os obriga a evitar o perigo. É un animal xeralmente solitario, aínda que tamén poden vivir en parellas permanentes ou en grupos dun macho e dous ou tres femias, xeralmente emparentadas entre si e cunha xerarquía establecida entre elas. A partir da época de celo, a que depende moito dos lugares en que vive, aínda que normalmente se sitúa a comezos do inverno, o raposo vive emparellado ata que os cachorros comezan a saír do tobo, momentos ata o que permanece xunto á femia levando alimentos tanto para a nai coma para os cachorros.O raposo é un bo corredor, nada con soltura e pode trepar ás árbores con relativa facilidade. O olfacto teno moi desenvolvido, considerándose o mellor dos seus sentidos, o que agudiza durante a noite. O oído está tamén moi desenvolvido e con el pode localizar presas que emiten sons de baixa frecuencia. A vista tena ben adaptada á visión nocturna, aínda que tamén ve perfectamente durante o día. Cando corre pode alcanzar unha velocidade punta de 55 Km/hora, sendo a habitual a de 6-10 Km. /h. (Castells e Maio, 1993). Emiten unha ampla gama de sons, os que utiliza para comunicarse con outros conxéneres, sendo o máis característico e coñecido unha especie de Wau... Wau. Este cánido non hiberna, aínda cando no inverno refúxiase en covas, xeralmente coelleiras que agranda para o seu uso, mentres que en verán prefire encamar se entre as matas. A máxima actividade alcánzaa no crepúsculo e na noite, podendo efectuar desprazamentos en busca de caza de ata 40 kms. os machos e 15 Km. as femias
O raposo é moi territorialista, para o que utiliza tanto os ouriños coma a marcaxe coas súas glándulas anais, plantares e caudais:- Glándulas anais. A secreción olorosa máis importante, o que o confire o característico olor a raposo que percibe o home, procede das glándulas anais, tamén chamadas subcaudais, as que se sitúan en número de dous baixo a cola, a ambos os dous lados do ano.
- Glándulas plantares. Localízanse entre as almofadas plantares das catro extremidades e impregnan unha honra específica ás súas pegadas.
- Glándulas caudais. Localízanse na parte alta da cola, a moi poucos cms. do lombo. Tamén reciben o nome de glándulas violeta, das que nace un característico guecho de pelo escuro, diferente do resto do animal. A súa misión non está ben estudada e pode ter un marcado carácter de identificación específica dos individuos dentro da familia.
Moi criticadao foi o impacto do raposo sobre as especies cinexéticas, o que para algúns especialistas se encontra en revisión. Así en xullo de 1998 se presentou no Congreso Euroamericano celebrado en Santiago de Compostela (Pere Ortín, 1999) un relatorio portugués co título de "Impacto do raposo" nas especies cinexéticas pequenas. Certo ou só un conto? ". No traballo analizábanse 24 áreas de estudo concluíndo que "o impacto do raposo é só relativamente alto nas zonas nas que teñen unha poboación significativamente importante deste tipo de especies de caza menor (coellos e perdices) se ben se considera que os raposos non son importantes depredadores de especies de caza menor, polo que a súa eliminación non mellora a poboación de especies cinexéticas pequenas. Considerándose pola contra un erro dende o punto de vista ecolóxico a eliminación de raposos". Apuntouse ao propio home, coa proliferación de recolledores de lixo, como o responsable do aumento da poboación de raposos nos últimos anos.
Lonxevidade: Entre 5 e 7 anos en liberdade e de 10 a 12 anos en catividade. Excepcionalmente pode alcanzar os 17 anos en catividade e os 12 anos en liberdade.
Celo: O raposo pode ser monógamo ou polígamo. O celo, que ten lugar de decembro a febreiro (adiántase en latitudes máis baixas), vén marcado por un período de receptividade das femias que dura entre 1 e 6 días, aínda que pode chegar ata 3 semanas. A cópula que ten lugar nestes días receptivos dura uns 30 minutos.
Xestación: A xestación dura de 52 a 53 días.
Época de parto: Cara a marzo ou abril, momento en que a femia dá a luz no interior dun tobo á camada.
Parto: Unha soa camada ao ano, na que nacen de 1 a 8 cachorros, habitualmente de 4 a 6. A presenza de máis de oito cachorros nunha mesma camada adoita deberse á coincidencia no seu interior de máis dunha camada de femias diferentes.
Duración da lactación: Os zorreznos ao nacer pesan uns 100 gramos e veñen completamente cubertos de peluxe. Non abren os ollos ata os 8-12 días, e ás 4 ou 5 semanas saen do cubil. Con 8 semanas xa pesan máis dun quilo e presentan unha pálida cor crema. A desteta ten lugar cara á novena semana cando os zorreznos pesan 2-2,5 kgs. Ás 7 ou 10 semanas abandonan por completo o tobo. O coidado dos cachorros corre a cargo principalmente da nai, aínda que ocasionalmente o macho ou outra femia poden intervir nos seus coidados. A dispersión dos novos raposos ten lugar a finais de verán ou principios de outono. Os machos dispérsanse en todos os casos, mentres que as femias en ocasións quedan no territorio onde naceron (filopatria).
Madureza sexual: Con cinco meses pesan máis de 3 kg e alcanzan a madureza sexual aos 9 ou 10 meses, podendo reproducirse na tempada de cría seguinte ao seu nacemento.
Alimentación: A capacidade do raposo para incluír calquera tipo de alimento na súa dieta lle permiten adaptarse a unha gran diversidade de hábitats. Aínda que a súa dieta tamén sofre variacións xeográficas de modo que hai gran densidade de raposos preto de recolledores de lixo periurbanos e en zonas residenciais, son tamén importantes as variacións estacionais. Por exemplo, durante a época de mixomatoxe o raposo aliméntase en gran parte de coellos, e en outono-inverno adoita consumir unha gran cantidade de froitos. Considerándose ao raposo como un animal omnívoro que se alimenta de insectos, ovos de ave, polos, crías de diversos mamíferos, lebres, aves de ata o tamaño dun ganso, refugallos de orixe humana, aínda que en poboacións naturais sobre todo se alimenta de ratos e outros micromamíferos (sobre todo no norte peninsular), coellos (no sur), bagas e froitos, dos que as uvas son o seu favoritos. Os requirimentos alimenticios do raposo estímanse nuns 400 gr. ao día (Castells e Maio, 1993).
Hábitats: O raposo está presente en toda a superficie da Península Ibérica, pero non vive nas Illas Baleares e Canarias. O seu hábitat son principalmente as zonas boscosas, aínda que tamén abunda en rexións abertas e, mesmo, nas proximidades de asentamentos humanos e recolledores de lixo periurbanos, dos que se alimenta
Pegadas: As pegadas do raposo son máis pequenas, máis longa e ovalada que as do lobo e as do can. As uñas dianteiras están moi afiadas e próximas entre se e se marcan moi ben, aínda cando poden presentarse desgastadas no animal como consecuencia de escavar na terra, polo que non se marcan neste caso. É característico nas pegadas do raposo a separación entre as almofadas dianteiras e as posteriores, de tal maneira que se trazamos unha liña inmediatamente detrás das dianteiras, non tocará aos posteriores laterais. Outro trazo identificativo da pegada do raposo moi claro é que deixa marcada unha especie de X, no espazo de contacto interdixital dos dedos e a almofada da planta.
A forma da pegada permite coñecer o tipo de marcha levada polo raposo:a) ao paso. b) ao trote. c) carreira lenta. d) carreira rápida.Segundo Karel StastnyOutros rastros: Ao igual que fan carnívoros como o lince ou o gato montes as pluma das aves córtaas a pouca distancia do seu nacemento cunha limpa dentada causada pola moa carniceira.
Disque a raposa, para librarse das pulgas mergúllase na auga cun pau na boca deixando só o pau asomando por riba da auga. As pulgas, para non afogar, soben polo corpo ata o pau e cando están todas alí a raposa solta o pau e sae da auga.
Ve-lo raposo, estando en xexún, é sinal de bo agoiro, pero se o que se ve é unha femia, é mal agoiro. Tamén anuncia a morte dun veciño escoita-lo seu oubeo pola noite.
Para escorrenta-lo raposo emprégase a seguinte fórmula:
i avanta no toxo!
e deixa a galiña
da miña veciña,
que ten dous pitiños
que quedan orfiños.
¡Arrapa i arrapa,
que a dona te atrapa
e bótache os cás
correndo detrás
Outra fórmula para que fuxa o raposo é berrarlle a grandes voces ¡Ah, Perico! (RODRÍGUEZ GONZÁLEZ: s.v. ¡Ah!).
- Ao raposo dormente non lle canta a galiña no dente.
- Cando a lebre diga misa, o coello sea abade e o raposo sea frade, deixarei a miña casa e perderei a míña amizade.
- Cando a raposa vai vella, ata as galiñas apoléiranselle no pescozo.
- Día de santa Cruz de maio, o lobo e o corvo, nados e o raposo medio criado.
- En marzo, nazo; en abril, estou nocubil; en maio, xa saio; en san Xoán, xa fuxo do can; por santa Mariña, xa como a galiña; por agosto, xa son bo raposo.
- Mal lle vai ao raposo cando anda aos grilos.
- O crego e o raposo, se perden a mañá, perden o día todo.
- O raposo sabe moito por raposo pero sabe máis por vello.
- Quen a raposa ha de enganar, cómprelle madrugar.
- Raposa arteira, farta de papas e andar cabaleira.
- O cura e m ais o zorro, se perden a mañá, perden o día todo
- Cando a zorra anda os grilos, mal para mai e mal pros fillos
- O que trate con zorros que non pense en comer carne
- O zorro perderá a forza pero non as mañas”.
Cantigueiro
Meu siñor San Adrián/ é un santo milagroso/ pedínlle un mozo bonito/ doume un barbas de raposo.
Se ti viras o que eu vin/ na feira de Monterroso,/ vinte e cinco estudiantes/ a cabalo dun raposo.
Léxico
Barbas de raposo: Cuscuta epithymum, herba parasita do toxo e doutras plantas. . Outros nomes desta planta son cerro da raposa, liño de raposa, liño do raposo, pelos de raposo, sirgo da raposa e sirgo de raposo.
Cereixa de raposo Zreixa de raposo: froito da enredadeira. Mazá do raposo e outro froito, meirande, doutra variedade de enredadeira.
Chícharo de raposo: froito da xesta. Ptobablemente, a denominación faba do zorro designe o mesmo froito.
Ovo de raposa: cogomelo do tipo dos peidos de lobo.
Pan da zorra ou Pan de raposo: cogomelo que algúns indentifican coa Amanita phaloides.
Pega raposeira: pega rabilonga (Pica pica).
Pouta de zorro: espárrago silvestre, denominado tecnicamente orobanche.
Rabo de raposo: pequena planta gramínea, de espiga longa e sedosa (Alopecurus pratensis).
Raposa ou zorra: palleiro formado polos mollos na mesma finca.
Raposa: borracheora.
Sopas de raposo canso: pan mesturado con viño tinto e azucre, tamén chamadas sopas de forza.
Uva de raposo: froitos dos chuchameles (Lonicera spp).
Uvas de raposa: planta, Sedum album, tamén chamada uva de lagarto (en castelán, uva de gato).
Zorra': plataforma máis ou menos simple, formada por unha forca que se arrastra polo chan, para transportar grandes pedras. Por veces, as gallas da forca únense con táboas ou oaus transversais.
Zorra: zapato vello, inservible.
Zorro: húmido, referido ós cereais.
Zorromeco: figura lendaria que cumpre o papel de coco para os meniños (Eí vén o zorromeco, Eí ven o zorro, eí vén o meco).
O raposo na mitoloxía (Os nosos ríos)
A tradición ten convertido o raposo no símbolo da astucia e da sagacidade e cando falamos do raposo sabemos que se vale de mil argucias para conseguir os seus obxetivos que no son outros que vivir e alimentarse.
En moitos pobos do mundo o raposo está relacionado có espíritu do bosque ou a montaña e tamén co espíritu do mal; pero no fondo sempre se considerou que este animal era astuto e intelixente e por suposto moi prudente.
Na historia normalmente o raposo é tratado como intelixente, con moitas facultades e o mismo tempo como ladrón e animal moi astuto; así Aristóteles e Fedro, entre outros, falan do raposo como un mestre en fraudes e roubos. Nas fábulas de Esopo o raposo mostra a súa intelixencia e trata de enganar os homes e a outros animais con moitas argucias que estos non podían evitar. No século XVII Jean de La Fontaine pinta o raposo, nas súas famosas fábulas, con facultades e sabiduría casi humán; de feito o raposo máis famoso do mundo chámase Renard y así quedou inmortalizado en Francia.
Hai moitísimos contos que recollen as andanzas dos raposos, ver algúns nesta misma páxina un famoso de tradición oral é o seguinte:
"Contan que cando foi o diluvio universal o raposo e a raposa eran os únicos animais que non remataban de fiarse niso de subir a Arca de Noé, inda que Noé parece ser que os invitaba con moita paciencia decindo ¡subir que levamos pitas dentro!, o raposo decíalle ¡ ¡cheirame a can! e non subía. Cando a arca comenzou a navegar quedaron o raposo e a raposa nunha rocha cos rabos levantados sin que ninguén explicara ata hoxe en día como fixeron para sobrevivir."
A mala fama da raposa
A súa mala fama está moi extendida. Fama de ladrón, de pícaro. Pero non é para tanto. Eso sí, si te descuidas adeus galiñas. Aparte pásase un pouco, xa que as veces tamén mata e nonas leva.
O que contan del, sempre é de picarón; é curioso o caso de cando se sorprende, dentro dunha cuadra, por exemplo, e faixe o morto. O de facerse o morto para tratar de burlar ós seus frustrados perseguidores é normal. Nembargantes esta actitude o parecer non é mostra de astucia de ningún tipo, pois é totalmente insconsciente e instintiva. Algo así como un ataque de catalepsia que o animal sofre debido ó medo. Hai insectos que fan o mesmo. Tamén as cobras de agua, a Natrix natrix as veces fai o mesmo...
Tamén cando caza é un auténtico fenómeno, por exemplo coas perdices utiliza unha argucia moi propia. Primeiro asusta as perdices e produce a chamada encarballeirada (todas as perdices ou parte voan as árbores...). Unha vez que ten fixada una perdiz, polo menos, subida o carballo, ponse abaixo a dar voltas rápidamente para adiante e para atrás, moito tempo. A perdiz lóxicamente non lle perde vista o raposo e esa é a súa perdición xa que o final cae mareada. Evidentemente o raposo ponse as botas...
Cazar o raposo non é doado. Si se lle pon unha trampa, cousa o parecer bastante normal, é capaz de todo. Por exemplo, vexo no libro "Viaje por los montes y chimeneas de galicia" que conta que si queda prendido dunha pata é capaz, non sería a primeira vez, de roer o óso ata que quede libre e escapar dese xeito...
O raposo soio perde parte da súa intelixencia, para escapar e torear os seus perseguidores, cando está en celo. Esto é unha norma xeral de casí todos os animais. Esta baixada de bandeira é aproveitada por algúns para darlle caza de forma máis doada.
No hay comentarios:
Publicar un comentario