HORTOS DA FONSAGRADA (I). ACELGAS

Nome común ou vulgar: Acelga, Acelgas

Nome científico ou latino: Beta vulgaris var. ciclar

Familia: Quenopodiáceas.

Orixe: Rexión mediterránea.

A acelga é un vexetal fermoso de folla grande, con talos planos anchos que se parecen ao apio.Constitúe unha boa alternativa ás espinacas, xa que é moi produtiva.Se lle gusta a espinaca, tamén lle gustará a acelga.Sabor agradable, azucrado e cun sabor a terra e algunhas partes levemente amargas.A acelga contén unha cantidade enorme de vitamina A e é naturalmente alta en sodio (sal.) Unha cunca contén 313 miligramos de sodio, que é o máis alto nos vexetais.A acelga tamén é asombrosamente alta noutros minerais, como calcio, ferro, magnesio, fósforo e potasio.

Composición química da acelga:

Auga 88%

Hidratos de carbono 45% (fibra 3, 6%)

Proteínas 2%

Lípidos 0, 4%

Potasio 200 mg/100 g

Sodio 20 mg/100 g

Calcio 110 mg/100 g

Ferro 3 mg/100 g

Fósforo 30 mg/100 g

Vitamina C 20 mg/100 g

Vitamina A 330 microgramos/100 g
Descrición:

A acelga é unha planta bianual e de ciclo longo que non forma raíz ou froito comestible.

A vásteza floral alcanza unha altura media de 1,20 m.

As flores son sésiles e hermafroditas podendo aparecer soas ou en grupos de dous ou tres.

O cáliz é de cor verdosa e está composto por 5 sépalos e 5 pétalos.

As sementes son moi pequenas e están encerradas nun pequeno froito ao que comunmente se lle chama semente (realmente é un froito), o que contén de 3 a 4 sementes.

As follas constitúen a parte comestible e son grandes de forma oval tirando cara a acorazonada; ten un pecíolo ou penca ancho e longo, que se prolonga no limbo; a cor varía, segundo variedades, entre verde escuro forte e verde claro.

Os pecíolos poden ser de cor crema ou brancos.

Os limbos das súas follas chámanse pencas, teñen un pecíolo acostillado que se enxerta no talo. Ambas as dúas partes, talos e pencas, consúmense cocidas.

Variedades de acelga:

- Verde de penca branca ancha.

- Verde de penca branca alongada

- Verde Bressane (penca branca ondulada, lonxitude intermedia).

- Amarela de Lyón (cor amarelenta da penca que é branca e ancha).

- Amarela de penca branca.

CULTIVO DA ACELGA

Luz:

Non require excesiva luz, prexudicándolle cando esta é elevada, se vai acompañada dun aumento da temperatura.

Temperaturas:

A acelga é unha planta de clima temperado, que vegeta ben con temperaturas medias; prexudícalle bastante os cambios bruscos de temperatura.

As variacións bruscas de temperatura, cando as baixas seguen as elevadas, poden facer que se inicie o segundo período de desenvolvemento, subindo a flor a planta.

Nalgunhas rexións tropicais e subtropicais desenvólvese ben, sempre e cando estea en zonas altas e pode comportarse como perenne debido á ausencia de inverno marcado nestas rexións.

A planta xéase cando as temperaturas son menores de 5º C baixo cero e detén o seu desenvolvemento cando as temperaturas baixan de 5º C por enriba de cero.

No desenvolvemento vexetativo as temperaturas están comprendidas entre un mínimo de 6º C e un máximo de 27º a 33º C, cun medio óptimo entre 15º e 25º C.

As temperaturas de xerminación están entre 5º C de mínima e 30º a 35º C de máxima, cun óptimo entre 18º e 22º C.

Para que se presente a floración necesita pasar por un período de temperaturas baixas.

Chan:

A acelga necesita chans de consistencia media; vegeta mellor cando a textura tende a arxilosa que cando a areenta.

Require chans profundos, permeables, con gran poder de absorción e ricos en materia orgánica en estado de humificación.

É un cultivo que soporta moi ben a salinidade do chan, resistindo ben a cloruros e sulfatos, pero non tanto ao carbonato sódico.

Require chans algo alcalinos, cun pH óptimo de 7,2, vegetando en boas condicións nos comprendidos entre 5,5 e 8, non tolerando os chans ácidos.

Encalar os chans ácidos (achegar cal) para que as plantas cobren forza e as follas gañen cor.

Preparación do terreo:

Darase un labor profundo ao chan e se se achega esterco, aproveitarase o labor para enterralo.

A continuación daranse un par de labores de cultivador, bancada ou fresadora, aproveitando algún deses labores para achegar o subscritor de fondo.

Viveiro de acelga:

A sementeira directa en viveiro (bandexa de alvéolos) consiste en poñer unha semente por alvéolo.

Isto leva consigo un rareo posterior das plantas, debido a que de cada semente emerxerán varias plantas.

En invernadoiro é común xerminar as sementes en viveiros, repicando as plantas cando teñen catro ou cinco follas.

Desta forma é posible trasladar as plantas ao terreo definitivo de cultivo cun mes de adianto respecto ás plantas de semente directa.

Desta forma tárdase entre 8 a 10 días en nacer a semente de acelga, cando as temperaturas están comprendidas entre 25º C polo día e 15º C pola noite.

Sementeira:

Por sementes pódense facer criadeiros en bandexas ou ben en sementeira directa a volea ou en fileiras.

A vantaxe de facer primeiro os criadeiros ou adquirilos xa feitos é que nos dará menos traballo no horto a limpeza de herbas competentes.

Se as sementamos en fileiras de sementeira directa abondará con facer un suco non moi profundo, introducir dúas sementes cada palmo, enterrar, regar e esperar o seu crecemento tendo cura de sacar as herbas competentes.

A acelga débese sementar directamente no horto, dende inicios ata mediados de primavera.

A anchura das láminas de plástico para o caso de acolchar eras, debe ser da dimensión que teñan as eras.

Se o cultivo se realiza en chairo, ocupando todo o espazo do chan do invernadoiro, entón póñense franxas o máis anchas posible, solapándose unhas con outras e cubrindo todo o chan.

Época de sementeira: durante todo o ano, ideal, a primavera.

Distancia entre plantas: 25 cm.

Distancia entre sucos: 66 ou 77 cm a fileira sinxela 92 ou 100 cm a fileira dobre.

Os marcos de plantación máis empregados son de 7 plantas por metro cadrado.Densidade de sementeira: 8-10 Kg/ten.

Na acelga utilízase normalmente a sementeira directa, colocando de 2 a 3 sementes por golpe, distantes 0,35 cm sobre liñas espazadas de 0,4 a 0,5 m, xa sexa en suco sinxelo ou dobre.

Nos cultivos de invernadoiro destaca o emprego do acolchado para protexer ao chan de malas herbas.

Nos acolchados de cultivos invernais para produción de follaxe é recomendable empregar lámina de polietileno negro, ou transparente, ou branco opaco de 100 galgas de grosor.

Sementa en outono nunha caixa ou cajonera profunda e sen espazar, e corta as follas máis tenras para acompañar as ensaladas.
Sementa en primavera para recoller en verán e outono, e a finais do verán, para facelo en inverno e primavera.Transplanta as plantiñas dende un viveiro ou espáceas no mesmo lugar de modo que queden 30 cm entre exemplar e exemplar.

Rego:

A acelga é un cultivo que debido á súa gran masa foliar necesita en todo momento manter no chan un estado óptimo de humidade.

Despois de plantar, regar diariamente durante unha semana sen aboamento.

Aos 8 ou 10 días despois de aplicar o primeiro rego, convén dar unha angazada no lombo do suco para quitar uns 2 ou 3 cm de terra coa finalidade de tombar e esborrallar os terróns, emparellar o lombo do suco, eliminar a maleza acabada de nacer, arroupar a humidade e conseguir unha emerxencia uniforme.

A acelga apenas se rega en inverno e en verán unha vez á semana é suficiente.

Cando o rego se realiza por gravidade recoméndanse achegas de auga despois da plantación, aos 15-20 días e logo establécese unha quenda de 20 días que se irá aumentando ata febreiro e diminuirase a partir desas datas.

Abonado

Agradece moito o esterco seco e o potasio.

Aplicar un abonado de fondo de 20 g/m2 de aboamento complexo 15-15-15.

No abonado de testo, con rego por gravidade, é común aplicar 10 g/m2 de nitrato potásico despois de cada rego, non debendo superar os 50 g/m2 na suma do total das aplicacións.Esta dose pode aumentarse ata 100 g/m2, cando a recolección se fai por corte periódico de follas, aboando despois de cada corte.

En invernadoiro a acelga constitúe normalmente un cultivo secundario e a pesar de tratarse dun cultivo esixente en materia orgánica, non adoita aplicarse esterco, a non ser que o seguinte cultivo da alternativa requira a achega de esterco no cultivo anterior.

Non obstante, se supón o cultivo principal da alternativa, é aconsellable achegar 2,5-3 kg/m2 de esterco para obter o máximo rendemento.

Os requirimentos de nitróxeno son elevados dende que comeza o rápido crecemento da planta ata o final do cultivo.

As necesidades de potasio son elevadas ao longo de todo o ciclo de cultivo.

A título orientativo, o abonado de fondo pode levarse a cabo coa aplicación de 50 g/m2 de aboamento complexo 8-15-15.

Malas herbas:

Durante os primeiros estadios da planta é común dar labores de bina ao chan.

Cando as plantas son máis adultas esta operación substitúese por unha sacha manual ou química que manteña ao chan limpo de malas herbas.

Se se colcha o chan estes labores só se realizarán antes da súa instalación.

O plástico ao colocalo debe quedar o máis tenso posible e moi pegado á terra, co fin de que as plántulas de malas herbas teñan pouco volume de aire para o seu desenvolvemento.Outra técnica de protección do chan é o empajado.

Pragas e enfermidades da acelga:

-Pulgón negro.

-Pulguilla da remolacha.

-Mosca da remolacha.

-Cercospora.

-Virus da amareleza.

Os caracois evítanse coa cinza das chemineas, que impide que os caracois se acheguen, aínda que cando se rega ou chove perde efectividade.

Recolección:

A recolección da acelga pode facerse de dúas formas, ben recollendo a planta enteira cando teña un tamaño comercial de entre 0,75 e 1 Kg de peso, ou ben recollendo manualmente as follas a medida que estas van tendo un tamaño óptimo.

A acelga pode ser recollida cando as follas son novas e suaves ou despois de madurar, cando os talos das follas son grandes e están lixeiramente máis resistentes.

A acelga é extremadamente perecedoira (descomponse), así que a garde no refrixerador por un tempo mínimo.

Garde as follas sen lavalas en bolsas plásticas, no lugar onde pon vexetais no refrixerador, de 2 a 3 días.

Os talos pódense almacenar máis tempo se se cortan das follas.

A lonxitude das follas é un indicador visual do momento da colleita (25 cm), sendo o tempo outro parámetro, 60-70 días o primeiro corte e despois cada 12 a 15 días.

É recomendable cortar as follas con coitelos ou navallas ben afiados, evitando danar o gromo ou punto de crecemento, xa que podería provocarse a morte da planta.

Recoller as follas cando crezan abondo ou ben corta a planta enteira, deixando unha cachopa de 3 cm para que poida rexermolar.

As acelgas poden ir consumíndose conforme sacan as súas follas sendo preferible non as deixar que fagan sementes a non ser que se desexe tal propósito para posteriores sementeiras.

As follas de acelga conxélanse ben despois de esterilizalas, pero os talos póñense suaves pola auga e un pouco desagradables.

Poña a acelga en bolsas que se poden pechar e que se poden conxelar, sen deixar espazo na bolsa.

Anote nome e data e poña a bolsa no conxelador a cero graos, ata por un ano.

RECEITAS DE COCIÑA CON ACELGAS

Potaxe de acelgas

Ingredientes para Potaxe de acelgas:

1 bolsa de acelgas frescas (se se recollen no campo mellor)

1 bote de fabas

1 tomate maduro

1 vasiño de viño

1 vasiño de aceite de oliva

2 ovos

1 culleriña de pemento

1 pastilla de caldo

pan rallado

sal

Como facer Potaxe de acelgas paso a paso:

1)Poñer a ferver as acelgas e cando estean listas engadir as fabas previamente lavadas.

2)Bater os ovos e agregarlles un pouco de pan relado, ata formar unha masa espesa.

3)Con esta masa formar boliñas pequenas. Fritir esta boliñas nunha tixola, e mesturalas coas acelgas e as fabas.

4)Picar o tomate en anacos pequenos e fritilo na mesma tixola que usamos anteriormente, xunto cun pouco de pemento.

5)Engadir o tomate xunto ao resto de ingredientes: acelgas, fabas e boliñas de pan. Agregar unha pastilla de caldo e un punto de sal ao gusto. Deixar ferver uns minutos, probar e cando vexas que estea sérvelo...

Pencas de acelgas con espárragos e gambas

Ingredientes para pencas de acelgas con espárragos e gambas

800 gramos de pencas (talos) de acelgas

unha lata de espárragos trigueiros (ou un mangado de espárragos trigueiros frescos)

media cebola

a parte branca dun puerro

2 dente de allo

2 culleriñas rasas de fariña

1 vaso de auga

un chorriño de viño branco (opcional)

200 gramos de gambitas pequenas (véndenas conxeladas moito mais baratas)

Como facer pencas (talos) de acelgas con espárragos e con gambas

1) Preparar as pencas, limpándoas de febras. Cortalas en anacos similares e poñelas a cocer en gua con sal e un pouco de fariña. Xa cocidas, escorrer e reservar.

2)Pelar os espárragos verdes, cortar os seus talos e cocelos en auga con sal.

3)Pelar as gambas

4) Facer un rustrido nunha tixola co aceite, a media cebola, o porro e allo (todo picadito). Cuando a verdura estea suave agregar a fariña, a auga e o chorro de viño.

5)Finalmente, sazonar con sal, engadir as gambas, as pencas e os espárragos. Cocer todo uns minutos, movendo a tixola para que se ligue e adapte ben a salsa.