A prestación de servizos básicos aos seus habitantes resulta moi custosa
Uns 169 concellos (dos 315) teñen o 100 % das súas parroquias infrapobladas. Os veciños que viven en cada unha delas non chegan en ningún caso aos 2.000, pero ademais aténdese, e iso é fundamental, a cuestións de densidade e de proximidade a unha zona urbanizada. Das 3.790 parroquias galegas, 3.141 estarían infrapobladas: as outras 649 sálvanse, a pesar de que algunhas non superan esa cifra -de feito, hai concellos que non chegan ás 2.000 persoas-, pero si son mellores os seus datos de densidade ou proximidade a unha área urbana. Así o revela un informe sobre o grao de urbanización -variable xeográfica proposta polo Grupo de Traballo da Oficina de Estatística da Unión Europea (Eurostat)- publicado polo Instituto Galego de Estatística.
Os alcaldes consultados coinciden en sinalar que a situación é preocupante, «pero tamén é a realidade de Galicia e doutras comunidades, coa que nos tocou vivir». Non só preocupa por unha cuestión demográfica, senón por unha visión económica á hora de prestar servizos: «É evidente que aqueles que implican desprazamentos, como pode ser a recollida de lixo, encarécense moito. Tamén vos que obrigan a construír redes, como ou abastecemento de auga ou ou saneamento: se nunha vila, cunha mesma rede podemos cubrir a cinco ou seis edificios, nunha parroquia ao mellor chegamos a dúas ou tres casas», explica, por exemplo, Pablo Taboada, alcalde de Pas de Rei, municipio con 43 parroquias. Uns 900 veciños viven no núcleo urbano e, o resto, uns 2.743, viven «espallados» entre as outras 42. A alcaldesa de Melide, Ánxeles Vázquez, segue esa liña (23 das súas 26 parroquias están nesa situación): «É obvio que chegar con todos vos servizos ás parroquias é moi complicado. En Melide, non que respecta á traída de auga, moitas optaron por traídas veciñais; non caso do lixo, teñen todas recollida, haxa unha ou tres casas; e non saneamento, unhas teñen e outras non». Pero unha cousa non quita a outra: «Entendo que ou custe que afronta por exemplo Educación cando paga un autobús que percorre moitos quilómetros para recoller un só neno é moi alto, pero dende as Administracións non podemos deixar de ofrecer servizos, precisamente para evitar a despoboación. Ou que está claro é que hai que evitar tanto localismo e falar, xa non sei se de fusión, pero se de mancomunar servizos, para aforrar custos. E ou que resulta tamén evidente é que, dar, hai que cobralos».
«Vacas de adorno» e orquestras solitarias
«¿E cantos anos ten?», pregúntaselle. «¿Cantos bótame?», responde el. José móvese con certa axilidade e sorrí cos seus ollos claros. «Bótolle máis ou menos 65». José pon cara de erro. «66, logo», tírase ao aire. «Ai se muller, 75 feitos», concreta el. Camiñaba tranquilo cara a algunha das súas leiras, nas proximidades da parroquia de San Vicenzo de Ambreixo, en Pas de Rei (provincia de Lugo). Trátase dun municipo de interior, cun elevado número de parroquias: 43. Ningunha, obviamente, chega aos 2.000 habitantes. De feito, Ambreixo ten só 21. Pas non é un paradigma do despoboamento e, é máis, o alcalde, Pablo Taboada, matiza que hai dous anos subiron algo a cifra de habitantes: «Algo simbólico, uns 10». Buscan dinamización a través do polígono industrial e da hostalería ligada ao Camiño. Pero a tendencia é a tendencia.
José, aos seus 75 anos confesados, coñeceu tempos mellores. «Ai, non queda nin a metade de xente. Agora ves casas tiradas. Xa non queda quen traballe as leiras, nin hai rapaces... Futuro véxolle pouco, pero mentres aguántese... porque eu prefiro ou pan de casa e non ou de fóra. Nós aínda imos ao muíño, moemos, cocemos... Pero isto queda abandonado». Coñeceu días de «cavar co legón», días de casas cheas.
Afonso Vázquez tamén. Onte mesmo cumpriu 82 anos. El si vive na parroquia de Ambreixo, coa súa muller, aínda que o día da improvisada visita, ten a algúns dos seus fillos en casa. «Conservamos dúas vacas e dous cabalos, por pasar ou tempo, de adorno. Tamén unha horta, pero... antes se que se traballaba: trigo, centeo, patacas, millo...».
Eran tempos nos que, ademais de nenos, había na súa parroquia (Cuíña, tamén en Pas) 50 «mozos e mozas» bailando en romarías e festas. Había moitas. «Algunha segue habendo, pero chega a noite e quedan as orquestras tocando soas». Afonso chancea e di a verdade ao mesmo tempo. «En Cuíña había catro tabernas, onde había de todo, ¡ata agullas! Eran tamén supermercado. E había xastre, taller, zapateiro... Non queda nada». Perdeuse todo por moitos factores. «Mira, antes, un becerro vendíase por 200.000 pesetas e ou saco de penso custaba 300. Hoxe en día, non vendes un animal por eses cartos e ou saco custa 4.000. ¿Como ía ir ben a cousa? E ou leite, segue ao mesmo prezo que hai 20 anos».
«Ao que morramos nós, nada»Pasando ao concello veciño, Agolada (provincia de Pontevedra), o testemuño que deixan as parroquias non é moi diferente. Tampouco neste municipio ningunha supera os 2.000 habitantes. En Adra, preto de Sexo, Concepción diríxese a un picho. «A auga aquí está moito máis fresca». O intercala no seu testemuño: «Quedaremos uns 40 e pico aquí». «Aquí» é o campo no que ela, recorda agora aos seus 88 anos, traballou «toda a vida». E engade un presaxio ben real: «E ao que morramos nós, vos vellos, nada, isto queda baleiro. Hai un ano, foron cinco nun mes».
Colector de lixo case particular
A parroquia é quizais en Galicia a división máis natural do territorio. Pero estas divídense aínda nos «lugares». E todos os que viven neles, naturalmente, necesitan servizos. «As Administracións \ que concienciarnos que tan importante é ou medio rural coma ou urbano», opina a alcaldesa de Melide. E é máis, pode exercer como eixo dinamizador. Un percorrido polas aldeas de varios municipios galegos así o testemuña: os veciños, sobre todo os de máis idade, demandan, por exemplo unha rede de transporte en condicións. «Para ir a calquera sistio \ que pagar un taxi», afirman. Tamén precisan, e teñen, recollida de lixo. Iso crea un fenómeno particular da Galicia rural: hai casas que teñen colector de lixo case particular, pola distancia que hai entre unha e outra. «Rede de sumidoiros aquí non \», apunta Chelo en Ambreixo (Pas).
OPINION
Escola de Finanzas A habitación sempre limpa
VENANCIO SALCINES
A poboación sempre se asentou nas áreas de desenvolvemento económico. Cando a agricultura dominaba a escena económica, eran os vales regados por ríos a quintaesencia do benestar. E areais flanqueados por zonas rochosas, como A Coruña do século XII, recibían habitantes a contagotas, a maioría das veces impulsados por algún privilexio real. Hoxe as cousas cambiaron. As mellores terras de Galicia, as que viron nacer aos nosos avós e pais, as que reduciron a fame da nosa posguerra, languidecen en espera de alguén que non vai vir.
Pero, do mesmo xeito que unha nai déixalle sempre ao fillo pródigo a habitación limpa e aseada, esperando que algún día volva a casa e reencóntrese coa súa calor, Galicia inviste, ano tras ano, cantidades enormes de diñeiro en manter unha estrutura territorial deseñada noutros tempos e con outros fins. Espera o retorno de alguén que a está esquecendo.
E ¿quen financia este anacronismo? Esencialmente os concellos, que se deixan gran parte do que non teñen en servizos sociais para a terceira idade e investimentos en obras e infraestruturas, como saneamentos, asfaltados, iluminación, etcétera.
Galicia sofre, pero non se inmuta. Nun orgullo mal entendido, todo vale antes de asumir o cambio. Alguén deberá dicir, sen medo a perder o congreso provincial do seu partido, que sobran, como mínimo, cen alcaldes. E quen di iso, tamén di igual cantidade de interventores, secretarios, oficiais de policía ou aparelladores ¿Ou é que só sobran políticos?
Unha fusión de municipios reduciría o gasto corrente, facilitando o saneamento e, dado o caso, mitigando a presión fiscal. Pero o cambio debe ir máis aló da eficiencia pública. Pasa por pór en valor o chan despoblado e facilitarllo a quen o necesita. Pero iso implica, entre outras cousas, discriminar, cando non maltratar, ao tenedor de chan improductivo. Xa ve. Todo cambio implica un custo. E desde a miña atalaia non percibo a ningún gobernante que desexe asumilo.
No hay comentarios:
Publicar un comentario