![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjDeWBm3W45Cz98zWfeXOxiz25PLCWJEd6gg0vg5Ig1tA0eEHT5sdSqvkiU2Lou_BuV5ZZuy09JotD5iSzP3XLae368vD1p-KGI6pCqiDM-GkaRGJTt5B0omZ8KPhf0lSPrM9VcSLua/s400/galiciaHoxe.gif)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjU-MWeCa0gRZwzv7M1sn1eyA2XPYPM6hMA3YLGwK7SSC2erLuB1db8wrS4-acAr8PIRvyq07W9vxZKwHHaCY_Xx6S_nbJAq2YI6yn8T38YDmrRsKPrXWmzie29h7r1F5wvqesqjdki/s400/cocina+vitroceramica.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgkMXgpVmuQ9v0pSL7i4PnRNdyf0VNkHmmMknIRz3qQjVtceBISslwOD_zjHGP106B4Kq8n1pHEZyHQuSgIaKbYBsUTMvK4Inr6TvKqomRiWwDkskNohUjp60osr8nj-nqqXWsPqeND/s400/cocina+gas+butano.jpg)
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjXuYAhUIODspkhw78Lt-hP1EfzbA6uomI5KMkMB1R0zcc6CkIMthi_2m5efonCz3JZ-4Mt2On1tHoOKzVaI2W-Jl4LVIss_d7l8TPkneQ3lomPWvD_JlHOGeBHXGLxHmaGvR6ZVGl7/s400/bilbaina.jpg)
Cociña bilbaina
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyTtO7MZ68JDm3uEiBAf7a35I4PynN46J3EqudnlgPrymjQRivLlkoG7gr2futvD5Jt-Jtzzp83YxH8n-IqfTIAvnIPvm3nbvliMA6hsBsFBzvbZEuxN0xkjSQS4oLwuW17srefYHB/s400/lareira.jpg)
XAVIER CASTRO
Foi na década de 1960 cando se difundiron de xeito conspicuo por Galicia, nos ambientes populares, tanto as cociñas de gas como as eléctricas. Polas aldeas espallouse moito o uso da cociña de gas butano. A eléctrica bastante menos. Un argumento decisivo a prol da cociña de butano veu ser o doado que resultaba a súa limpeza. Nisto non había comparación posible. A de ferro "era un coñazo para limpala": había que restregala cun pequeno raspador, en especial o forno, darlle con pedramol, e logo baldear. "Botaba unha toda a mañá limpándoa". E púñase a cociña feita un noxo, polo que había que botar serrín e limpar o chan despois. Empregábase para limpala estropallos de corda e pedramol, ou ben a frotaban cuns tacos de "pedra de rascar a cociña de ferro" (así a pedían na tenda), que era semellante a unha pastilla de xabón; "Asemellábase á pedrapómez, pero non era iso". Se non era pedramol, dende logo habíase de parecer moito, porque varias informantes mencionan o tal pedramol. Así o recolleu tamén un investigador, que indicaba que as antigas criadas limpaban con pedramol e pedra pómez a cociña bilbaína. Só se limpaba a fondo, o que se di a fondo, dúas veces ó ano: ó comezo e ó remate do inverno. Había que evitar que enferruxara. Outra informante precisaba que a cociña de ferro había que fregala cada día. Adoitábase facer despois de comer, "bueno, en realidade, un pouco máis tarde, porque había que "aghardar" a que arrefriara a cociña". As mulleres que tiñan que traballar polo día, nas veigas, dende que saira o sol, fregaban a cociña de ferro pola noite. Ós sábados, que era cando a muller tiña máis tempo, limpábana máis a fondo.
Como sucedeu coa coexistencia entre a lareira e a cociña de ferro, tamén entre ésta e a de gas (ou a eléctrica) se producíu unha situación de paralelismo e xustaposicón, antes que, na maioría dos casos, un proceso de pura e simple substitución. En particular, conviviron ambas as dúas no medio rural, onde as vivendas adoitaban ter dabondo máis espazo que os modernos pisos das cidades (aquí, todo o máis, collía unha cociniña de gas moi pequena, tipo encimera, ou era preciso desterrar a bilbaína). En efecto, "usábanse as dúas: a de "ghas", que era máis rápida, para preparar o almorzo. E a de ferro, para cociñar o xantar".
A de ferro presentaba unha apreciable vantaxe no inverno sobre a cociña de gas: servía ademais de calefacción. Por isto, en moitas casas, como a da informanta, estaba todo o día encendida a cociña de ferro, para así quentar. E con tal propósito, se empregaba, por certo un truco que formaba parte do elenco de recursos postos ó servizo dunha estratexia de supervivencia popular: mollábase un pouco a leña para que durase máis tempo, "e que, se non, se consumía nun momento". E aínda se lle encontraba outra aplicación práctica á onda de calor que despedía a cociña bilbaína: cando non se cociñaba, púñanse por riba uns cordeis a xeito de tendal para poder secar neles a roupa. Esta era unha práctica moi habitual. Resolvíase así un importante problema nos húmidos invernos galaicos.
Tampouco se pode esquecer que a bilbaína, como antes a lareira, permitía realizar as operacións de secado de chourizos, etc. pendurados por riba dela. E amén diso, a cinza da madeira queimada na cociña de ferro (como tamén, por suposto, na vella lareira) aproveitábase para abonar a horta. Polo demais, a auga quente do seu depósito se aproveitaba, entre outras cousas, para lavar a louza e asemade a roupa. Tamén había quen a empregaba para realizar as súas ablucións corporais. E obtíñase así ese auténtico luxo do tempo pasado que era dispoñer de auga quente, á vez que se aproveitaba a leña para cociñar ou quentar o ambiente da cociña. Por contraposición, conseguir quentar a auga mediante a utilización dunha cociña de gas implicaba realizar un gasto enerxético específico, o que significaba un custo maior.
Temos constancia de que nalgúns barrios do medio urbano galego, na década de 1920, chegou a desenvolverse un tipo particular de cociña, que era unha mestura da de ferro e gas. Pero, en realidade, esta combinación non acadou moita difusión. E nalgunhas casas aldeás conviviron os tres modelos de cociñas: a de butano, a de ferro, e a lareira, ésta última usada sobre todo para dar calor no inverno, e nalgunha que outra ocasión especial. Deste xeito, aproveitábanse as vantaxes relativas de cada unha das tres. A cuestión dependía tamén da estación do ano: semella que a de ferro usábase máis no inverno, pola función calórica que tiña. En efecto: "A de ferro no inverno tíñase prendida todo o día, así aproveitábase a calor, pois ademais pasaba a tubaxe polos cuartos e as quentaba".
Tamén houbo familias que pasaron directamente da lareira á cociña de gas, ou mesmo á de vitrocerámica. Non puideron aproveitar a renovación tecnolóxica que tivo lugar na primeira parte do século vinte, e xa colleron o avance que se produciu na segunda metade. E bo foi que chegaran.
Como sucedeu coa coexistencia entre a lareira e a cociña de ferro, tamén entre ésta e a de gas (ou a eléctrica) se producíu unha situación de paralelismo e xustaposicón, antes que, na maioría dos casos, un proceso de pura e simple substitución. En particular, conviviron ambas as dúas no medio rural, onde as vivendas adoitaban ter dabondo máis espazo que os modernos pisos das cidades (aquí, todo o máis, collía unha cociniña de gas moi pequena, tipo encimera, ou era preciso desterrar a bilbaína). En efecto, "usábanse as dúas: a de "ghas", que era máis rápida, para preparar o almorzo. E a de ferro, para cociñar o xantar".
A de ferro presentaba unha apreciable vantaxe no inverno sobre a cociña de gas: servía ademais de calefacción. Por isto, en moitas casas, como a da informanta, estaba todo o día encendida a cociña de ferro, para así quentar. E con tal propósito, se empregaba, por certo un truco que formaba parte do elenco de recursos postos ó servizo dunha estratexia de supervivencia popular: mollábase un pouco a leña para que durase máis tempo, "e que, se non, se consumía nun momento". E aínda se lle encontraba outra aplicación práctica á onda de calor que despedía a cociña bilbaína: cando non se cociñaba, púñanse por riba uns cordeis a xeito de tendal para poder secar neles a roupa. Esta era unha práctica moi habitual. Resolvíase así un importante problema nos húmidos invernos galaicos.
Tampouco se pode esquecer que a bilbaína, como antes a lareira, permitía realizar as operacións de secado de chourizos, etc. pendurados por riba dela. E amén diso, a cinza da madeira queimada na cociña de ferro (como tamén, por suposto, na vella lareira) aproveitábase para abonar a horta. Polo demais, a auga quente do seu depósito se aproveitaba, entre outras cousas, para lavar a louza e asemade a roupa. Tamén había quen a empregaba para realizar as súas ablucións corporais. E obtíñase así ese auténtico luxo do tempo pasado que era dispoñer de auga quente, á vez que se aproveitaba a leña para cociñar ou quentar o ambiente da cociña. Por contraposición, conseguir quentar a auga mediante a utilización dunha cociña de gas implicaba realizar un gasto enerxético específico, o que significaba un custo maior.
Temos constancia de que nalgúns barrios do medio urbano galego, na década de 1920, chegou a desenvolverse un tipo particular de cociña, que era unha mestura da de ferro e gas. Pero, en realidade, esta combinación non acadou moita difusión. E nalgunhas casas aldeás conviviron os tres modelos de cociñas: a de butano, a de ferro, e a lareira, ésta última usada sobre todo para dar calor no inverno, e nalgunha que outra ocasión especial. Deste xeito, aproveitábanse as vantaxes relativas de cada unha das tres. A cuestión dependía tamén da estación do ano: semella que a de ferro usábase máis no inverno, pola función calórica que tiña. En efecto: "A de ferro no inverno tíñase prendida todo o día, así aproveitábase a calor, pois ademais pasaba a tubaxe polos cuartos e as quentaba".
Tamén houbo familias que pasaron directamente da lareira á cociña de gas, ou mesmo á de vitrocerámica. Non puideron aproveitar a renovación tecnolóxica que tivo lugar na primeira parte do século vinte, e xa colleron o avance que se produciu na segunda metade. E bo foi que chegaran.
No hay comentarios:
Publicar un comentario