Só 37 concellos pecharon o ano con máis nacementos que mortes

O 60% destes concellos están en Pontevedra, única provincia que rexistra un saldo vexetativo positivo

Só 37 dos 315 concellos de Galicia pecharon o ano 2009 cun número maior de nacementos que de mortes, o que dificulta excesivamente a necesaria substitución poboacional. Segundo datos extraídos dos últimos estudos publicados polo IGE (Instituto Galego de Estatística), deses 37 concellos case o 60% -22- están na provincia de Pontevedra, 11 na Coruña, dúas en Ourense e outros tantos en Lugo. De novo queda en evidencia a brecha que separa o interior do litoral. De feito, Pontevedra é a única das catro provincias que, aínda que pobre, presenta un saldo vexetativo positivo (59), cos seus 8.631 alumeamentos fronte aos 8.572 falecementos. As cifras son moitísimo peores nas tres restantes: lideradas por Lugo cun crecemento negativo de 2.657, séguena A Coruña (-2.458) e Ourense (-2.389).
Desta forma, o resultado de confrontar o número total de nacementos e de mortes en Galicia arroxa un resultado alarmante, cun saldo de -7.445, o peor das 17 comunidades españolas no exercicio pasado, no que só cinco máis contabilizaron perdas: Estremadura (-24), Cantabria (-99), Aragón (-157), Asturias (-4.467) e Castela e León (-6.312). Un panorama cuxa valoración relativa se agrava se se ten en conta os números positivos de autonomías como Madrid (cun crecemento vexetativo de 34.362), Andalucía (29.733), Cataluña (24.842) e Valencia (11.626). O dinamismo da capital do Estado e da fronte costeira mediterráneo supón un abismo fronte ao resto do territorio español.

Baixo peso da inmigración
A pesar de que a poboación global da comunidade galega non deixou de aumentar desde o 2004, tampouco o ano pasado -dos 2.784.169 habitantes con que pechou o 2008 pasou aos 2.796.089 a 1 de xaneiro do 2010-, o saldo vexetativo negativo ameaza esta tímida tendencia de crecemento. Un dos aspectos que máis parecen favorecer este marasmo demográfico é o escaso peso da inmigración en Galicia, que segue sen poder competir con outras autonomías de España como polo de atracción para as persoas que buscan mellorar a súa vida abandonando os seus países de orixe.
Os colectivos estranxeiros adoitan animar as estatísticas de nacementos. A baixa fertilidade propia do nivel de desenvolvemento do continente europeo redondea esa situación de estancamento que afecta a Galicia.
O problema dos nacementos agrávase, en tanto que o 2009 é o primeiro ano desde o 2002 en que a cantidade global non crece. Por non engadir que o número de falecementos contabilizados en Galicia -29.899- é o máis alto desde que o INE comezou a facer rexistros, en 1975, coa excepción do 2007, único exercicio que excedeu os 30.000.

En oito municipios, cinco ourensáns e tres lucenses, non naceu un só neno en todo o 2009

Tal é o alarmante paupérrimo nivel da fertilidade nalgunhas zonas de Galicia que ata en oito municipios -cinco da provincia ourensá e tres en terras lucenses- non se rexistrou un só alumeamento en todo o exercicio pasado. Son os da Teixeira, Beariz, A Porqueira, San Amaro e Gomesende, e Negueira de Muñiz, A Pobra do Brollón e Triacastela. Inmediatamente tras eles sitúanse outros trece concellos nos que a expectativa non é moito mellor e unicamente naceu un neno no 2009: dez están na provincia de Ourense (Chandrexa de Queixa, Beade, Vilariño de Conso, Lobeira, Punxín, Quintela de Leirado, Larouco, Baltar, San Xoán de Río e Pontedeva), dous en Lugo (O Páramo e Navia de Suarna) e un na Coruña (Vilasantar). Pontevedra sálvase en ambos os rexistros.
Isto é un indicador máis do proceso de crecente abandono dos pobos do interior, que sofren especialmente Ourense e Lugo, e que sinala á costa e a AP-9 como grandes eixos vertebradores de desenvolvemento en Galicia

OPINION XOSE LUIS BARREIRO RIVAS

Quo vadis, Galicia

En contra do que cren as xeracións actuais, a poboación de Galicia non tivo a característica da dispersión ata o século XX. Aínda que os núcleos de poboación eran moitos e pequenos, a aldea era compacta, e sempre formaba un todo armónico coas terras e o mar que a sostiñan. E esta afirmación é tan evidente que aínda pode constatarse nos núcleos rurais do interior que non sufriron a presión urbanística da segunda metade do século XX.
A cidade difusa que son hoxe as Rías Baixas é cousa do desenvolvismo e do turismo, e, lonxe de estar orientada a unha utilización racional do espazo, está motivada pola falta de chan que se fixo endémica desde finais dos cincuenta. Por iso hai que saber que cando a Xunta fala da dispersión como unha herdanza da historia, está desenfocando o problema; e cando, renunciando a criterios de corrección e economía, asúmese a dispersión como unha forma de ser, e pídese financiamento extra por ela, está a alimentarse unha bóla de neve que acabará por comernos.
A dispersión da poboación está na base da carestía e ineficiencia das comunicacións, dos servizos de abastecemento de auga e tratamento de augas residuais, das dificultades para a recollida e tratamento dos residuos urbanos, da imposibilidade de ter subministracións eléctricas e enerxéticos eficientes, do déficit das redes de banda ancha e televisión, da ineficacia dos transportes públicos, da carestía do transporte escolar e da irracionalidad das estruturas educativas, do déficit de asistencia primaria, da deficiente dotación de infraestruturas de lecer e do uso aberrante do territorio.
Se lle damos dúas voltas ao asunto, veremos que esa dispersión tamén é a causa do clientelismo político e da crecente fragmentación da propiedade que arruína o noso modelo agrario. E ata pode dicirse que a razón pola que os incendios forestais tráennos en xaque non é o número e a calidade das hectáreas queimadas, senón o feito de que os montes arboledos mestúranse coas casas en forma de labirinto e con extraordinaria dificultade para a circulación de medios motorizados de vixilancia e extinción.
O malo é que, lonxe de apuntar cara a un cambio racional, as dinámicas da dispersión están máis aceleradas que nunca, e que, a medida que as sociedades se urbanizan e se tecnifican, a dispersión multiplica geométricamente os seus custos e ineficiencias. E por iso chegou a hora de pór coto a este modelo, diagnosticalo na súa irracional novidade, e intentar a súa reversión. Porque os custos da pasividade poden ser insostibles para as xeracións vindeiras.