De esquerda a dereita: Tania Davila, José Manuel Antelo, Antía Barcia, Eva Cagide, Isabel Rodríguez, Carmen Alfonso, Mercedes Álvarez y Álvaro Antelo. Foto: Xesus Ponte
A Unión Europa aprobou a eliminación dos bioensaios -ensaios con organismos vivos, neste caso ratos- para detectar a presenza de toxinas en peixes e mariscos. Nun prazo de tres anos han de desenvolverse métodos analíticos que permitan detectar sustancias tóxicas nestes produtos de consumo, e para deseñar estes métodos é necesario contar primeiro coa toxina no estado máis puro posible para usala como referencia, o que se denomina estándar. Na actualidade, só un laboratorio desenvolve e comercializa este tipo de estándares en Europa e faio desde Lugo.
Laboratorio Cifga foi creado en 2007 con capital dunha decena de accionistas lucenses. O obxectivo inicial da empresa era desenvolver alternativas terapéuticas contra o cancro a partir dunha patente do departamento de Farmacoloxía da USC -da que son autores Luis Botana e Amparo Alfonso- sobre as propiedades anticanceríxenas dunha toxina mariña, a yesotoxina.
Para levar a cabo este proxecto de investigación -explica Severino Fernández Cascudo, conselleiro delegado de Cifga- foi necesario desenvolver un método complexo de biocultivo e purificación da toxina co fin de illala no estado máis puro posible. A empresa decidiu entón aproveitar o coñecemento alcanzado nese ámbito para crear outra liña empresarial centrada «na produción de estándares de biotoxinas mariñas puras», indica Severino Fernández.
Na actualidade, o catálogo do laboratorio neste campo conta con doce estándares de toxinas mariñas, e dúas delas -a yesotoxina e o ácido okadaico- teñen a consideración de material de referencia certificado, é dicir, faise seguindo uns protocolos de calidade específicos.
Fernández Cascudo asegura que Cifga «é a única empresa europea capaz de prover de estándares de biotoxinas» cun único competidor a nivel mundial, o Consello de Investigación Nacional de Canadá, un organismo público. Estes estándares non só se usan para métodos analíticos, senón tamén en investigación, xa que conseguir as moléculas e purificarlas é un proceso complexo e de custo elevado, polo que moitos investigadores prefiren compralas a obtelas en laboratorio. Cifga vende na actualidade a Suíza, Inglaterra, Canadá e Holanda, entre outros países.
As perspectivas desta liña pintan ben se se ten en conta que debido á eliminación dos bioensaios «todo control de biotoxinas haberá que facelo a través de controis analíticos e para conseguilos necesítanse estándares puros das toxinas que se pretenden detectar», indica Cascudo. Os cálculos apuntan a que «a demanda será máxima dentro de tres anos».
Grave risco
As toxinas mariñas, tal e como se recolle na páxina web de Cifga, «supoñen un grave risco para a saúde pública e son un serio problema socio-económico para a industria dos moluscos». O seu efecto pode ser diarreico, paralizante -ata o extremo da morte- ou neuroactivo, cuxo potencial daniño é tamén moi alto. O cambio climático, ademais, fomenta a chegada ás costas europeas de novos tipos de toxinas que antes non actuaban nesta área xeográfica.
Este risco levou a numerosos países a pór en práctica complexos sistemas de vixilancia para protexer aos consumidores, unha tarefa para a que se precisan estándares.
Da complexidade desta empresa dá mostra o persoal, composta por cinco doutores en Química, Bioloxía ou Tecnoloxía dos Alimentos e tres técnicos de laboratorio.
A súa sede actual está na facultade de Veterinaria, onde alugaron varias dependencias e equipos á Universidade de Santiago, que completaron con adquisicións propias de equipos de alta tecnoloxía.
A empresa resultou adxudicataria da venda dun terreo da Deputación na contorna do campus por un valor de 191.200 euros a principios deste ano. «A idea é facer alí un edificio, pero o orzamento é limitado e preferimos investir en investigación e en equipos antes que na edificación», resume Fernández Cascudo.
Un persoal cum laude
O persoal de Laboratorio Cifga é extremadamente novo e cualificada. Dos oito membros, cinco son doutores pola USC. Os integrantes son, de esquerda a dereita: Tania Davila, de Ribeira, técnico de laboratorio; José Manuel Antelo, de Outes, técnico de acuicultura; Antía Barcia, de Santiago, técnico de laboratorio; Eva Cagide, de Pontevedra, doutora en Bioloxía; Isabel Rodríguez, de Lugo, doutora en Bioloxía; Carmen Afonso, da Fonsagrada, doutora en Ciencia e Tecnoloxía dos Alimentos e responsable de calidade; Mercedes Álvarez, de Noia, doutora en Química e responsable de Análise, e Álvaro Antelo, de Santa Comba, doutor en Química e responsable de Certificación.
Laboratorio Cifga foi creado en 2007 con capital dunha decena de accionistas lucenses. O obxectivo inicial da empresa era desenvolver alternativas terapéuticas contra o cancro a partir dunha patente do departamento de Farmacoloxía da USC -da que son autores Luis Botana e Amparo Alfonso- sobre as propiedades anticanceríxenas dunha toxina mariña, a yesotoxina.
Para levar a cabo este proxecto de investigación -explica Severino Fernández Cascudo, conselleiro delegado de Cifga- foi necesario desenvolver un método complexo de biocultivo e purificación da toxina co fin de illala no estado máis puro posible. A empresa decidiu entón aproveitar o coñecemento alcanzado nese ámbito para crear outra liña empresarial centrada «na produción de estándares de biotoxinas mariñas puras», indica Severino Fernández.
Na actualidade, o catálogo do laboratorio neste campo conta con doce estándares de toxinas mariñas, e dúas delas -a yesotoxina e o ácido okadaico- teñen a consideración de material de referencia certificado, é dicir, faise seguindo uns protocolos de calidade específicos.
Fernández Cascudo asegura que Cifga «é a única empresa europea capaz de prover de estándares de biotoxinas» cun único competidor a nivel mundial, o Consello de Investigación Nacional de Canadá, un organismo público. Estes estándares non só se usan para métodos analíticos, senón tamén en investigación, xa que conseguir as moléculas e purificarlas é un proceso complexo e de custo elevado, polo que moitos investigadores prefiren compralas a obtelas en laboratorio. Cifga vende na actualidade a Suíza, Inglaterra, Canadá e Holanda, entre outros países.
As perspectivas desta liña pintan ben se se ten en conta que debido á eliminación dos bioensaios «todo control de biotoxinas haberá que facelo a través de controis analíticos e para conseguilos necesítanse estándares puros das toxinas que se pretenden detectar», indica Cascudo. Os cálculos apuntan a que «a demanda será máxima dentro de tres anos».
Grave risco
As toxinas mariñas, tal e como se recolle na páxina web de Cifga, «supoñen un grave risco para a saúde pública e son un serio problema socio-económico para a industria dos moluscos». O seu efecto pode ser diarreico, paralizante -ata o extremo da morte- ou neuroactivo, cuxo potencial daniño é tamén moi alto. O cambio climático, ademais, fomenta a chegada ás costas europeas de novos tipos de toxinas que antes non actuaban nesta área xeográfica.
Este risco levou a numerosos países a pór en práctica complexos sistemas de vixilancia para protexer aos consumidores, unha tarefa para a que se precisan estándares.
Da complexidade desta empresa dá mostra o persoal, composta por cinco doutores en Química, Bioloxía ou Tecnoloxía dos Alimentos e tres técnicos de laboratorio.
A súa sede actual está na facultade de Veterinaria, onde alugaron varias dependencias e equipos á Universidade de Santiago, que completaron con adquisicións propias de equipos de alta tecnoloxía.
A empresa resultou adxudicataria da venda dun terreo da Deputación na contorna do campus por un valor de 191.200 euros a principios deste ano. «A idea é facer alí un edificio, pero o orzamento é limitado e preferimos investir en investigación e en equipos antes que na edificación», resume Fernández Cascudo.
Un persoal cum laude
O persoal de Laboratorio Cifga é extremadamente novo e cualificada. Dos oito membros, cinco son doutores pola USC. Os integrantes son, de esquerda a dereita: Tania Davila, de Ribeira, técnico de laboratorio; José Manuel Antelo, de Outes, técnico de acuicultura; Antía Barcia, de Santiago, técnico de laboratorio; Eva Cagide, de Pontevedra, doutora en Bioloxía; Isabel Rodríguez, de Lugo, doutora en Bioloxía; Carmen Afonso, da Fonsagrada, doutora en Ciencia e Tecnoloxía dos Alimentos e responsable de calidade; Mercedes Álvarez, de Noia, doutora en Química e responsable de Análise, e Álvaro Antelo, de Santa Comba, doutor en Química e responsable de Certificación.
Unha iniciativa que conta co apoio da fundación Xenoma
O xerme de Laboratorios Cifga é a investigación contra o cancro. A empresa constituíuse en 2007 tras comprar á Universidade de Santiago a patente titulada ‘Utilización terapéutica das yesotoxinas como inhibidores do crecemento de células tumorais humanas'. O achado dos investigadores do departamento de Farmacoloxía Luís Botana e Amparo Alfonso sentaba as bases para desenvolver terapias antitumorais, pero supuña un longo proceso de investigación altamente custoso que a Universidade non podía sufragar. Por iso é polo que un grupo de investidores decidísese «a pór en valor a investigación», explica Severino Fernández, membro dese grupo de accionistas, que Botana segue de cerca.
A iniciativa de Cifga espertou o interese da fundación Xenoma, entidade pública que ten entre os seus obxectivos «impulsar o desenvolvemento tecnolóxico, a transferencia de coñecemento e a innovación, principalmente no sector biotecnológico», segundo reza a súa presentación. A fundación ten unha opción de compra sobre unha porcentaxe da empresa e, segundo explica, «estaría interesada en estudar a transferencia desa opción a un socio adecuado». En palabras de Severino Fernández, ese socio debería «dar valor engadido á empresa e a plusvalía xerada reinvestiríase na firma».
Na súa breve historia, Cifga tamén obtivo outras axudas públicas á investigación, procedentes do Plan Sectorial de Investigación da Xunta, o programa Torres Quevedo para a contratación de doutores e tecnólogos para I+D ou o plan Neotech do Ministerio de Ciencia e Tecnoloxía.
Tras a adquisición das patentes, o equipo de investigación centrouse na obtención da molécula por cultivo, «un proceso bastante complexo», indica Severino Fernández, que daría lugar á súa segunda liña de produción, os estándares de biotoxinas.
A investigación levou outras fases, como a realización de probas a nivel celular cun panel de células cancerígenas do Instituto Nacional de Cancro Americanas. «Establecéronse 52 liñas tumorais, varias de cancro de mama, de pulmón e doutros tipos», indica Severino Fernández, con resultados «interesantes en todo tipo de tumores e moi poucos resistentes dentro de cada un deles», apostila.
Resultados
Esa fase arroxou resultados alentadores e pasouse á experimentación con animais. «Fixéronse controis de toxicidade en ratos que saíron razoablemente positivos» e na actualidade «próbase a eficacia da molécula en tumores inducidos en ratos». Severino Fernández móstrase cauto na valoración deste proxecto a longo prazo porque, matiza, a investigación ten un alto compoñente de risco e non hai garantías certas de que se alcance o obxectivo, aínda que, por outra banda, polo camiño poden xurdir outras oportunidades, como foi o caso.
Para Severino Fernández, esta iniciativa empresarial é «unha aventura». Non é a primeira deste tipo en Lugo -existen polo menos outras dúas empresas, o Instituto de Estudos Celulares e Moleculares e AMSlab-, pero é certo que vén sumarse a un sector en cueiros na provincia.
Con todo, Fernández Cascudo non se resigna e defende a «idoneidade» de crear un parque tecnolóxico na capital. Unha estrutura deste tipo faría posible «compartir coñecementos, xestión, contactos, infraestrutura», serviría de polo de atracción de empresas e faría moito máis fácil iniciativas como esta, recoñece. Pero para crear un trampolín deste tipo «ten que involucrarse a Administración, como sucede en Cataluña ou o País Vasco», di.
Fernández Cascudo está convencido de que Lugo ten todas as condicións precisas para que germine un sector baseado na I+D+i. «Témolo todo, capital humano cualificado, un campus con capacidade investigadora, custos baixos e unha cidade amable e cómoda, que é o que buscan moitos investigadores», resume. Está convencido de que continuamente se perden oportunidades» por carecer destes cimentos.
Como todo investidor, espera que a súa aposta frutifique, pero asegura que o daría por ben empregada se á sombra desta iniciativa proliferan outras de natureza similar e ábrense novas perspectivas de crecemento a través da investigación. «Sería estupendo que o doutor (Joaquín) Mendonça, por exemplo, puidese realizar aquí o seu proxecto con células nai, ¿por que non?», pregúntase.
Recoñece que o camiño non é fácil. «Se as empresas normais teñen problemas para establecerse, esta moito máis», admite. Pero alguén ha de dar o primeiro paso.
A iniciativa de Cifga espertou o interese da fundación Xenoma, entidade pública que ten entre os seus obxectivos «impulsar o desenvolvemento tecnolóxico, a transferencia de coñecemento e a innovación, principalmente no sector biotecnológico», segundo reza a súa presentación. A fundación ten unha opción de compra sobre unha porcentaxe da empresa e, segundo explica, «estaría interesada en estudar a transferencia desa opción a un socio adecuado». En palabras de Severino Fernández, ese socio debería «dar valor engadido á empresa e a plusvalía xerada reinvestiríase na firma».
Na súa breve historia, Cifga tamén obtivo outras axudas públicas á investigación, procedentes do Plan Sectorial de Investigación da Xunta, o programa Torres Quevedo para a contratación de doutores e tecnólogos para I+D ou o plan Neotech do Ministerio de Ciencia e Tecnoloxía.
Tras a adquisición das patentes, o equipo de investigación centrouse na obtención da molécula por cultivo, «un proceso bastante complexo», indica Severino Fernández, que daría lugar á súa segunda liña de produción, os estándares de biotoxinas.
A investigación levou outras fases, como a realización de probas a nivel celular cun panel de células cancerígenas do Instituto Nacional de Cancro Americanas. «Establecéronse 52 liñas tumorais, varias de cancro de mama, de pulmón e doutros tipos», indica Severino Fernández, con resultados «interesantes en todo tipo de tumores e moi poucos resistentes dentro de cada un deles», apostila.
Resultados
Esa fase arroxou resultados alentadores e pasouse á experimentación con animais. «Fixéronse controis de toxicidade en ratos que saíron razoablemente positivos» e na actualidade «próbase a eficacia da molécula en tumores inducidos en ratos». Severino Fernández móstrase cauto na valoración deste proxecto a longo prazo porque, matiza, a investigación ten un alto compoñente de risco e non hai garantías certas de que se alcance o obxectivo, aínda que, por outra banda, polo camiño poden xurdir outras oportunidades, como foi o caso.
Para Severino Fernández, esta iniciativa empresarial é «unha aventura». Non é a primeira deste tipo en Lugo -existen polo menos outras dúas empresas, o Instituto de Estudos Celulares e Moleculares e AMSlab-, pero é certo que vén sumarse a un sector en cueiros na provincia.
Con todo, Fernández Cascudo non se resigna e defende a «idoneidade» de crear un parque tecnolóxico na capital. Unha estrutura deste tipo faría posible «compartir coñecementos, xestión, contactos, infraestrutura», serviría de polo de atracción de empresas e faría moito máis fácil iniciativas como esta, recoñece. Pero para crear un trampolín deste tipo «ten que involucrarse a Administración, como sucede en Cataluña ou o País Vasco», di.
Fernández Cascudo está convencido de que Lugo ten todas as condicións precisas para que germine un sector baseado na I+D+i. «Témolo todo, capital humano cualificado, un campus con capacidade investigadora, custos baixos e unha cidade amable e cómoda, que é o que buscan moitos investigadores», resume. Está convencido de que continuamente se perden oportunidades» por carecer destes cimentos.
Como todo investidor, espera que a súa aposta frutifique, pero asegura que o daría por ben empregada se á sombra desta iniciativa proliferan outras de natureza similar e ábrense novas perspectivas de crecemento a través da investigación. «Sería estupendo que o doutor (Joaquín) Mendonça, por exemplo, puidese realizar aquí o seu proxecto con células nai, ¿por que non?», pregúntase.
Recoñece que o camiño non é fácil. «Se as empresas normais teñen problemas para establecerse, esta moito máis», admite. Pero alguén ha de dar o primeiro paso.
No hay comentarios:
Publicar un comentario