Alén de seren difusores de innovacións tecnolóxicas para o agro e de manter boa parte do saber popular coma refráns, contos e cantigas, os tradicionais calendarios agrícolas tiveron e teñen aínda unha vertente comercial. Quitado o "Gaiteiro de Lugo", rescatado pola Deputación Provincial do esquecemento, os outros dous calendarios que aínda se publican no país, o "Mintireiro verdadeiro" e o "Almanaque Agrícola ZZ" teñen detrás cadansúa empresa, procedentes, iso si, dos extremos da escala económica. Desde a pequena imprenta local que botou a andar o Mintireiro, ata a multinacional química que sostén actualmente o ZZ.
Foi "aló polo ano 1960", lembra o sacerdote José Regadío aos seus oita e cinco anos, cando naceu o "Mintireiro Verdadeiro". Este singular personaxe, introdutor da imprenta en Palas de Rei, é o responsable que desde aquela, este calendario, "chusqueiro, escotolido, galego-castelán, profético, enxebre, noticioso, artimañeiro e tamén barato" chegue ano tras ano tras ano ás mans dos labregos do país. Seguindo un modelo semellante ao do celebérrimo "O Gaiteiro de Lugo", Regadío elaboraba a práctica totalidade do calendario. "Puña os prognósticos do tempo, refráns, adiviñas e cousas así que instruían ao labrador, había que falar moito daquelas dos tractores e do conveniente que era telos, e dos momentos para as colleitas", explica. Ademais, o habitual santoral, feiras, refráns, previsións meteorolóxicas, santoral, análises de nomes galegos e mesmo prognósticos coma o número de tormentas para o ano (quince millóns para este 2005, onda sete millóns de terremotos e trescentos sesenta e cinco días, auroras e ocasos).A necesidade do MintireiroA posta en marcha deste proxecto debeuse, fundamentalmente, "a unha necesidade económica, éramos dez irmáns e mais a miña nai", explica Regadío. Do "Mintireiro Verdadeiro" chegaron a vender entre doce e quince mil exemplares por todo o país, nuns tempos nos que "O Gaiteiro de Lugo" desaparecera do mercado. "Agora cada vez véndese menos e vai haber que deixalo. Fanse de tres mil a catro mil mais a metade non se vende", recoñece o editor. Nestes máis de corenta anos, mantívose o deseño, o contido e o estilo deste calendario. "O mentireiro séguese facendo igual que antes", e pódese adquirir aínda por diferentes kioskos e librarías. Nalgúns dos primeiros números, Regadío contou cunha colaboración de excepción, Avelino Pousa Antelo escribiu para o Mintireiro "unha crónica alá cando comezaban, medio en broma". Este destacado investigador da nosa cultura participou tamén ocasionalmente no outro grande calendario agrícola da segunda metade do século XX, o ZZ.Dos sulfatos á culturaO "Almanaque Agrícola ZZ" nacía en 1952 en Porriño por iniciativa da empresa Zelta Agraria. Na actualidade continúa repartíndose por todo o país desde Syngenta, a multinacional na que deu aquela empresa de química para o agro. César Fernández, o actual responsable da publicación explica como foi esa xénsese. "A alguén se lle ocorreu a idea de alguén nesta empresa editar un folleto no que, alén das lúas e das datas propias para os labores da terra se incluísen coñecementos agronómicos. E como esa información podía ser aburrida, adobábase cun refraneiro e cuns contos". O ZZ é o calendario máis coidado graficamente de cantos se fan no país, e a través del pódese facer un percorrido pola evolución do deseño nos últimos cincuenta anos. "En termos gráficos, incluía viñetas debuxadas a man que foron de Torres, de Viriato, de Avendaño e doutros ilustradores recoñecidos, e non había fotografías. Agora mesmo é unha edición que se publica a toda cor. O tamaño mantense, cada responsable da empresa foille dando a súa imprenta e fóronse pondo as capas a cor, anuncios...", explica Fernández. En canto a contido, mudou na medida mudaron as técnicas e os produtos para o agro. "Tentamos explicar aquelas cuestións sobre as que o agricultor poida ter dúbidas. Como se debe enxertar, cales son as variedades de gandaría máis importantes..." Cada ano cen mil exemplares do almanaque mándanse de balde por toda Galicia ata se esgotaren. "Envíanse a través dos distribuidores oficiais de Syngenta, que en función do seu volume de vendas teñen unha parte asinada. Logo hai outra que queda en Porriño para quen ven buscala aquí", apunta o responsable.Compromiso multinacionalContinuando o compromiso coa cultura do país, hai xa anos que entre os seus contidos, o ZZ inclúe traballos etnográficos. "Hai unha sección que se chama 'Rescatando anacos da nosa cultura'. Cada ano faise un concurso, para o que recibimos entre vinte ou trinta traballos, e o gañador publícase no calendario. Un ano é sobre o hórreo, outro é sobre o viño, outro sobre a lareira... Este ano foi o canteiro", explica Fernández. Aínda hai outra sección que se chama 'Rescatando anacos do noso pasado' está na mesma liña, recolle árbores emblemáticos, os petos de ánimas...". A continuidade dunha publicación destas características inserida no esquema dunha multinacional como é Syngenta non é fácil. "Houbo algunha tentativa de fechar o ZZ. É moi difícil facerlle entender a un xestor de contas de Londres ou de Basilea que hai que facer unha edición que custa varios millóns de pesetas nun recuncho pequeno que é Galicia porque funciona coma un comercial", recoñece César Fernández. De calquera xeito, polo de agora o ZZ ten garantido o continuar chegando aos fogares do agro galego.Colección e estudosUn bo coñecedor destas publicacións é o xornalista Xosé Carreira, que posúe unha importante colección de calendarios e ten investigado diferentes aspectos deste tema. Segundo el, na maior parte destes calendarios, tanto locais como foráneos, é común a perpetuación do deseño. "O 'Gaiteiro de Lugo' mantivo de sempre o seu deseño, a portadiña en azul cun gaiteiro fóra, o que mudou é que agora é moito máis gordo. O 'Calendario Zaragozano' mantén tamén o mesmo aspecto desde sempre. O único que varía é o de ZZ que si que dá para un auténtico tratado, mesmo no deseño e os debuxos. O Mintireiro tamén foi sempre igual, o que o distingue dos outros é o idioma, é un galego moi revirado". De calquera xeito recoñece que o patrón dos contidos é semellante na maior parte dos casos. "E todos están en galego" (aínda que o Mintireiro acolle algúns contidos en español), explica Carrera.
No hay comentarios:
Publicar un comentario